Ontdek de 5 stappen van design thinking
Wat zijn de 5 stappen van Design Thinking? Design Th...
De “Theory of Planned Behaviour” is een sociaal-psychologische theorie (ontwikkeld door Icek Ajzen) waar men tegenwoordig steeds vaker naar refereert. Om deze reden is het goed om er meer over te weten te komen. Zeker wanneer je interesse hebt het in de verklaring hoe mensen hun gedrag bepalen en hoe dit gedrag beïnvloed wordt door hun persoonlijke opvattingen en externe factoren.
In deze tekst gaan we daarom dieper in op alles wat met de ‘Theory of Planned Behaviour’ te maken heeft. Zo weet je aan het einde precies wat het is, wat het doel is en hoe je in staat bent om het in de praktijk toe te passen.
Om te beginnen is het verstandig om te achterhalen wat de ‘Theory of Planned Behaviour’ nu precies is.
Zoals al even kort aangegeven, gaat het hier om een sociaal-cognitieve theorie. Het idee is dat de theorie een manier biedt om bewust gedrag te verklaren en te veranderen.
Uiteindelijk toont ieder mens namelijk tekenen van bewust gedrag. Er is bijvoorbeeld sprake van een bepaalde intentie die je ertoe aanzet om bepaalde handelingen te verrichten. Of om bepaald gedrag te vertonen.
Deze theorie gaat ervan uit dat het deze ‘intentie’ is die ervoor zorgt dat je bepaald gedrag vertoont. De bedenker van de theorie beschrijft dat deze intentie wordt bepaald door 3 verschillende elementen:
Om dus te begrijpen hoe de ‘Theory of Planned Behaviour’ precies in elkaar zit, is het cruciaal om aandacht te besteden aan deze verschillende onderdelen. Ze vormen als het ware de bouwstenen voor de theorie als geheel.
Daarbij was er één persoon die met deze ‘Theory of Planned Behaviour’ op de proppen kwam. We hebben het dan over de bedenker van deze theorie; Icek Ajzen.
Icek Ajzen is een sociaal psycholoog. In 1991 publiceerde hij deze theorie om het verklaren en veranderen van bewust gedrag bij het grote publiek bekend te maken.
Als psychologisch wetenschapper heeft hij in de loop der jaren een uiterst goede reputatie weten op te bouwen. Zo is hij een van de meest geciteerde auteurs in de afgelopen 40 jaar. Na zijn geboorte in 1942 is zijn leven in feite één grote zoektocht naar meer informatie geworden. En dan met name met betrekking tot sociale psychologie.
In de basis heeft eigenlijk iedere theorie natuurlijk een bepaald doel. Aan de hand van een doel is het namelijk mogelijk om in te zien dat de theorie een bepaalde waarde heeft.
Het doel van ‘Theory of Planned Behaviour’ is om te laten zien dat er sprake is van een verband tussen bewust gedrag en de intentie om dit gedrag uit te voeren.
Dit klinkt misschien voor de hand liggend, maar is dat niet per se. Het is namelijk lastig om te bepalen wat er nu allemaal van invloed is op het uiteindelijke gedrag dat je vertoont. De ‘Theory of Planned Behaviour’ zorgt in ieder geval gedeeltelijk voor duidelijkheid op dit gebied.
Zo leidt dit in de praktijk op een directe wijze tot de 2 hoofddoelen:
Van nature zijn we als mens in staat om patronen te herkennen. Van oorsprong is dit cruciaal geweest om te overleven in de ‘wilde’ natuur. De oermens moest in staat zijn om bepaalde verbanden te leggen tussen potentiële gevaren en praktische oplossingen. Door op een bewuste én onbewuste wijze specifieke modellen in het hoofd te creëren en onthouden, waren we in staat om progressie na te streven. Op alle gebieden in het leven.
De ‘Theory of Planned Behaviour’ is puur een moderne manier om bepaalde patronen te herkennen in gedrag. Het verklaren van gedrag aan de hand van overtuigingen, denkbeelden en acties die eraan voorafgaan, zijn behulpzaam in de moderne tijd.
Door te kijken naar de attitude, subjectieve normen en waargenomen gedragscontrole krijgen we een beter beeld van de drijfveren achter bepaald gedrag. Dit biedt cruciale informatie om hier in de toekomst eventueel op een andere manier mee om te gaan.
Pas wanneer je weet waar bepaald gedrag vandaan komt, ben je in staat om het in de toekomst te veranderen. Doe je dit niet, dan ben je op een willekeurige manier inefficiënte veranderingen aan het doorvoeren. Op deze manier zorgt de ‘Theory of Planned Behaviour’ voor een nieuw perspectief op bewust gedrag.
Ben je dus in staat gebleken om bepaald gedrag te verklaren? Dan kun je aan de hand daarvan door naar stap 2; het beïnvloeden van dit gedrag.
Ook dit is namelijk iets wat de ‘Theory of Planned Behaviour’ mogelijk maakt.
Nadat je gedrag wist te verklaren, kwam je erachter wat er allemaal van invloed was op het ontstaan van dit gedrag. Zoals eerder al aangegeven, zijn het volgens Icek Ajzen je attitude, subjectieve normen en waargenomen gedragscontrole die hiervoor verantwoordelijk zijn.
Dé manier om jouw eigen of het bewuste gedrag van een ander te beïnvloeden, is dan door met deze punten aan de slag te gaan. Het doel is dan om ervoor te zorgen dat er sprake is van een significante verandering op één of meerdere van deze vlakken. Dit werkt dan automatisch door in het bewuste gedrag dat je in een later stadium vertoont.
Logischerwijs zijn er enorm veel verschillende, potentiële toepassingen in de praktijk. Bewust gedrag is namelijk iets dat ieder mens iedere dag vertoont. En dus zijn er enorm veel manieren om hier een bepaalde invloed op uit te oefenen.
De ‘Theory of Planned Behaviour’ uitleg is pas compleet wanneer je zelf in de praktijk in staat bent om de aangegeven informatie toe te passen. Dit is eigenlijk hoe het met iedere theorie werkt. Het is pas waardevol wanneer je er in de praktijk iets mee kunt. Wanneer het slechts bij theorie blijft, is de impact beperkt. Pas je het echter op een positieve manier toe? Dan zijn de mogelijkheden zeer divers.
Zo kun je de ‘Theory of Planned Behaviour’ bijvoorbeeld op de volgende manieren toepassen:
De ‘Theory of Planned Behaviour’ is zo al met al zeer relevant in de wereld waarin we nu leven. Op verschillende vlakken is het waardevol om deze kennis tot je te nemen en in de praktijk in te zetten. Het beïnvloeden van gedrag lijkt in de basis heel moeilijk. Totdat je op een gegeven moment toegang hebt tot de juiste richtlijnen om dit mogelijk te maken.
Test het zelf uit en kom er binnen de kortste keren achter of deze informatie ook voor jou van toegevoegde waarde is.
Dit artikel is samengesteld in samenwerking met specialist Thomas van der Kuijl